काठमाडौं : पानीको संकट विश्वका धेरै देशका लागि चिन्ताको विषय हो र यो संकटको प्रभावमा नेपाल निकै उच्च रहेको देख्न सकिन्छ । यस क्षेत्रका जनतालाई खानेपानीको चरम अभाव छ । नेपालमा बढ्दो जनसंख्या र स्वच्छ खानेपानी अभावका कारण दैनिक जीवनयापनका आधारभूत क्रियाकलाप गर्न पनि समस्या बन्दै गएको छ । नेपाल जलस्रोत राज्य भएकाले पानीको अभाव नभए पनि पानी यति धेरै प्रदूषित भएको छ कि त्यो मानव प्रयोगको लागि उपयुक्त छैन । जसले गर्दा देशव्यापी खानेपानीको अभाव सिर्जना भएको छ ।
जलस्रोतको दोस्रो ठूलो धनी देशमा खानेपानीको अभाव हुनु कतिसम्मको लज्जास्पद कुरा हो त्यो हामीमाझ जगजायर नै छ । यस्तै अवस्थालाई मध्येनजर गर्दै युवा वातावरणविद् आरना वधावनले जनतालाई कस्तो पानी पिउने भन्ने बारे सचेत गराउने र सफा पानी उपभोग गर्ने सरल उपाय खोज्ने प्रयास गर्ने निर्णय गरेकी छिन् । उनले देशको विभिन्न ठाँउमा ७ हजार रुख रोपिसकेकी छिन् । भारत र विश्वभरि आफ्नो पर्यावरणवादी सेना, नेपालमा ू मानव सद्भाव नेपालू एनजीओका स्वयंसेवकहरूसँग, उनले राष्ट्रमा जल साक्षरता सिर्जना गर्ने प्रयास गरेकी छिन् । यसका साथै उनले पानीको आफ्नै स्रोतमा के हानी पुर्याउँदैछ भनेर मानिसहरूलाई सचेत गराउने प्रयास गरेकी छिन् ।
नेपालमा पानीजन्य रोगबाट वर्षेनी ४४ हजार बालबालिकाको मृत्यु हुने गरेको छ । नेपालले द्रुत सहरीकरण र विभिन्न पूर्वाधार विकास परियोजनाहरू अवलोकन गरिरहेको त छ तर खानेपानीलाई व्यवस्थापन नभएका कारण फलस्वरूप काठमाडौं उपत्यका र देशका अन्य क्षेत्रमा जल प्रदूषण ह्वात्तै बढेको छ । नेपालमा धाराको पानी र खोलाको पानी पिउनका लागि असुरक्षित छ । नेपालमा वार्षिक मनसुन वर्षा र हिमालयका हिमनदीहरू पग्लने नदीहरूबाट प्रशस्त पानी छ। तर पनि हरेक वर्ष राजधानी काठमाडौंमा खानेपानीको चरम अभाव हुने गरेको छ ।
हामी पहिले नै भएको क्षतिलाई उल्टाउन सक्दैनौं, तर हामी आउन सक्नेहरूलाई रोक्न सक्छौं। यो लाजमर्दो कुरा हो कि हामी मानवको रूपमा सामाजिक सञ्जालमा एक वा दुई भिडियो हेरेपछि समस्यालाई हेर्छौं र यसलाई सकेसम्म तुरुन्तै साइड लगाउने गर्छौं।ु वातावरणविद् वधावन बताउछिन् ।
६ हजार खोलाको भूमि नेपाल पानीको संकटबाट गुज्रिरहेको छ, जसका कारण काठमाडौं उपत्यकाका बासिन्दा पानी किन्न घण्टौं लाइनमा बस्ने गरेका छन् । घण्टौं लाइनमा बसेर पाएको पानी पनि सधैं पिउन सुरक्षित छैन। मानिसहरूले खाना पकाउन, सफा गर्न, नुहाउन र कहिलेकाहीं पिउन पनि हिलो र दूषित पानी प्रयोग गर्न बाध्य भएका छन् । समयमै पानिको विषयमा नसोच्ने हो भने भयावह अवस्था नआउला भन्न सकिदैँन । त्यसैले बेलैमा पानीको व्यवस्थापनमा सम्बन्धीत निकायको ध्यान पुग्न जरुरी छ ।